Kemah Evleri

SALİH ERGİNCAN EVİ
EVLİYALARIN EV
ABBASOĞLU EVİ
ERZİNCANOĞULLUGİLİN EV

Kemah, Doğu Anadolu’da Kara-Su (Fırat) Vadisinin sol kıyısında, Munzur dağlarından inen Tanasur Deresi ağzında ve kadim kalenin koltuğunda,deniz seviyesinden 1038 metre yükseklikte kurulmuş şirin bir belde olup, Erzincan vilayetine bağlı bir kazanın merkezidir.Eskiden şehir,esas itibariyle kaledibine doğru kurulmuş,çarşı ve dükkanlar oradaymış.Yerleşim ise,ağırlıklı olarak,Cennet Yamacı emsal,bağ ve bahçeler arasından akan Tanasur Deresi’nin açtığı derin vadinin eteklerine yapılan evlerdeymiş.Vaktinde en kalabalık mahalleler buradaymış ve her sabah kırk hayvanla esnaf dükkan açmaya gelirmiş çarşıya.Şimdi hala ilçenin 10 mahallesinden, 5’i bu vadide. Bunlar,Mektepönü ve Pörhenkbaşı mahalleri kısmen olmak üzere,Aşağıgedik,Derebaşı (Yukarı Mahalle) ve Ortagedik mahalleleridir.Kemah’ın diğer mahalleleri ise,Beklimçay,Çarşı,Cirgişin,Göğüsbağı ve Karşıbağ mahalleleridir.Şimdi en kalabalık olanı Çarşı mahallesidir.Esas yerleşim,dükkanlar ve resmi binalar burada olup,merkez hükmündedir.

Hitit kaynaklarında “Hayaşa” adı altında tarif edilen Kemah bölgesi, Assur kaynaklarında zaman zaman Nairi konfederasyonunun hakim olduğu topraklar dahilinde zikredilmektedir. Bu feodal beylik, konfederasyonunun bir üyesidir.19 Mayıs Cumartesi: Bugün Yavuz’un emrindeki kuvvetler Kemah Kalesi önüne gelmişler ve aynı gün içerisinde kale,uygun yerlerden çevrilip güçlü bir top ateşine tutulmuştur. Daha sonra ikindiye doğru kaleye Osmanlı askerleri çıkmaya muvaffak olup,sancak çekilmiştir.Kale kumandanı Varsak Mehmed 300 adamıyla sonuna kadar direnmiştir.Nihayet akşam vakti olduğu saatlerde karşı koyacak hiçbir asker kalmamış,kaledeki diğer çocuk,kadın ve ihtiyarlar esir edilmişlerdir.Kalenin fethinden sonra askerlere yaptıkları işler sayesinde terfi ve ihsan dağıtımı olmuştur. Zaferi müteakip ertesi günü,kaleye teşrif eden Yavuz Sultan Selim,etrafı seyr-ü temaşa edip,görülüçek yerleri dolaşmış.27 Mayıs’a kadar 8 gün burada kalıp, kaleyi tamir ettirdikten başka, bir de burç ilave ettirmiştir.(Kale girişinin üst tarafında inşa edilen bu burç,bugün bile ,kalenin ayakta kalan en sağlam burcudur.).
Böylece ”fethi,selatin-i izamdan kimseye müyesser olmamış“ olan Kemah Kalesi Yavuz Sultan Selim tarafından zabtedilerek Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmış oldu.27 Mayıs günü kalenin içine muhafızlar koyup,Kemah’ı müstakil bir sancak olarak Karaçinoğlu Ahmed Bey’in idaresine bırakıp Kemah’dan ayrılmıştır.

Kemah tarih boyunca Açem ülkeleri orta asya ile Anadolu arasında önemli bir geçit yeri konumunda olmuştur.Hakim kalesinin oluş nedeniyle geçit noktası olmuştur.Bu stratejik ve siyasi önem şehrin kültürünü,sosyal hayatını ve ekonomisini çanlı tutmuş en muhteşem devrini mengüçek beyliği yamanında yaşamıştır.
Kemah evlerinde kullanılan eşyaların çok azı günümüze kadar gelmiştir.bu eşyaları araştırdığımız evlerde bulabiliriz.Bunlar değişik mutfak eşyaları dokumalar ve tarım araçlarıdır.Bir çoğu imha edilmiş Maden olanlar ise satılmıştır. Kemah’ta eski kadın kıyafetleri şu şekilde tespit edilmiştir.İç çamaşırlarının üzerine entari entari üzerine ise etek giyilir ,başata fes veya iğne oyalı yazma veya çar bulunur.Bu elbisenin üzerine ise çarşaf giyilirdi.Erkeklerin giysileri ise işlik göynek altta potur ,şalvar,zığva ,belde kuşak bulunurdu.ayakta çıtlık denilen ayakkabı giyilirdi .Başta ise fes bulunurdu.Bazan ahmediye denen sarıkta fesin üstüne sarılırdı.Metal olarak köstek kullanılırdı.

Evleri, nazar ve kötülükten korumak için evlerin kapılarının üzerlerine Maşallah veya Ya-malikülmülk gibi yazılar yazılır koç boynuzu takılırdı.evlerin bölümlerinde mutlaka üzerlik bulundurulurdu Bölgesel farklılıklara rağmen Kemah evlerinin ana özellikleri şöyle özetlenebilir.çoğunlukla iki katlı olan evlerin zemin katları ahır,depo,kiler olarak kullanılır.evin zemin ve birinci katı iki bölümden oluşmaktadır haremlik ve selamlık bölümü. Bu bölümlere ahşap bir merdivenle çıkılır.Ev birden fazla katlı ise esas yaşanan yer üst kat olmaktadır.esas yaşama katında sofa ve sofaya açılan odalar bulunmaktadır.mutfak zemin kattadır.Daha çok Kemah evlerinde görünen heramlık ve selamlık bölümleri rahat yaşama ve mekan sağlama açısından önemli bir gelişme dir.

Türk evinin temel yaşama birimi oda ve odalar arasındaki ortak alan sofanın konumuna göre Türk evi plan tipleri belirlenmiştir.Sofalı sofasız,dış sofalı iç sofalı orta sofalı evler olarak sayabiliriz

Zemin katı pençerisizdir. Orta katı zemin katınının devamıdır. Üst kat odaları çıkma yapar. Değişik boyda payandalar simetriği bozar. Kocaman kütle çıkma ve pencere tekrarı ile yumuşatılmıştır. Orta kat sofası camsız olup muşabaklarla dışa açılır.

Kapılar düz, düşey tahtalarla yalın bir görünümdedir. İki kanatlıdır. İri başlı çiviler (kalpaklı çivi) hem kapıyı süsler hem de arka kuşaklara tahtaları bağlar. Bini, klasik üslupta süslenmiştir. Odaya giriş dolaylı olup tavanı daha alçaktır. Oda tavanı gibi teknetavan yönteminde yapılmıştır. Arkada kapısı aralık çubuk dolabı görünüyor. Sağda yüklük ve altında gusülhane vardır. Bu oda misafir odası olmalıdır.

Türk odasının en önemli özelliği bir yaşama biçimi olarak çok amaçlı kullanılmasıdır. Hem odada oturulur, çalışılır, yemek yenir, uyunur, yıkanılabilir. Burada en büyük etken eşyaların taşınır olmasıdır. Eşyalar, gerekli olduğu zaman ortaya getirilir, kullanıldıktan sonra tekrar yerlerine konur. Bu amaçla orta alan boş bırakılmıştır.

Dolap Kapakları ahenkle açılıp kapanıyor ve onlara eşlik eden dolap tokmakları ve aynaları
Sedirler, ocak yanlarında da yer alabilirler.Ceviz ve çamdan oluşan çıtalı ve parçalı, çift kanatlı bir taban kaplaması Çıtalı bir başka tavan örneği.Kütlenin kuruluşu az bulunur niteliktedir. Bir yanda iki oda üst üste bir bütünlük kurarken diğer yanda payandalı çıkmalı üst kat değişik bir biçimde kütleyi dengelemektedir. Tablalı dolap kapağı, yontma bezemeli binisi ve oymala Aynı dolabın kapakları açık görünüşü. Raflarda bohçalara sarılı eşyalar ve kapakların yapılışı görünüyor.Külâhlı bir ocak. Sergen, külâh üzerinde devam ediyor. Yaşmak, aynalı yöntemde yapılmıştır. Sedir örtülerine kıvılcım sıçramasını önleyen süslü koltuk başları

Tavanlar da bezemelidir. En çok kullanılan yöntem çıtalı bezemedir. Ahşap yüzeyler genellikle boyanmaz. Bu örnekte mat, macunsuz, astarsız, alttaki ahşabın dokusunu gösteren bir yağlıboya sürülmüştür.


 

Kaynak: Sıtkı KÜÇÜKTAŞ'ın "KEMAH EVLERİ" Adlı kitabından bölümler alınarak oluşturulmuştur.

Aile Yapısı

Zamanımıza kadar uzanan geleneksel aile düzeni Kemah evlerinin de tasarımını etkilemiştir. Bu düzende kuvvetini, düşünce yeteneğini ve ekonomik gücünü kaybetmeyen evin en yaşlı erkeği ailenin başkanıdır. Yetişmiş, çoluk çocuğa karışmış bile olsa oğullar babanın mutlak egemenliği altındadır. Bu töre, toplumsal ve ekonomik yönden ailenin beraber yaşamasını sağlar ve denetler. Bu kadar insanın geçimini ve ailenin refahını sağlamak için gücü ve toplumsal değeri olan erkek çocukların aile içinde kalması gerekmektedir. Kızlar evlendirilip başka eve yollanır ama yine gelenekleri ve zenginliği korumak için kız alıp vermeler hep Kemah içinde olur. Baba, anne, oğullar, gelinler, torunlar, amca, teyze ve halalar bu kalabalık aileyi oluşturur. ailedeki her bireyin görev ve hakları töreler içinde belirlenmiştir. Birey bu düzen içinde mutlu olmak zorundadır, başka bir çaresi de yoktur. Aslında bu kalabalık aile sanki kendi içinde de küçük bölümlere ayrılmış gibidir. Bunlar evin harem ve selâmlığı olarak simgelenir. İçeride ise karı-koca bir birim oluşturur.Kemah'ta çoğunlukla karı-koca iki çocuktan fazla çocuk yapmak istemez. Oğul evlendirilince üst kattaki oda geline verilir. Gelin bu odanın sahibidir artık. Tek özgürlüğü bu oda içindedir. Kemah evlerinde 4-5 oda bulunur. Bu büyük evlerde özellikle kadına çok iş düşer. Kadınlara yardımcı olmak için eve evlatlık kız alınır. Aile, kızı kendi terbiyesini vererek yetiştirir ve kısmeti çıktığında da çeyiz vererek evlendirir. Evlenen evlatlık yerine bir başkası alınır. Ancak ekonomik refahın yayılması oranında bu gelenek de yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.
 

Kemah.eu & Kemah.biz © All Rights Reserved

erzincan kemah erzincan ili kemah ilçesi üzümlü ilçesi kemaliye ilçesi kemah kalesi kemah gazası kemah tarihi erzincan tarihi refahiye ilçesi doğanbeyli erzincanspor kemahspor erzincan spor kemah spor tercan ilçesi tercanspor kemaliyespor refahiyespor kemah köyleri dostluk turnuvası erzincan köyleri kemaryaka kemaryaka köyü

Kemah Þehir Rehberi size Kemah ile ilgili gerekli bilgileri vermek için hazýrlanmýþtýr. Bu site ile þehirde neler olmakta, ne haberler var, ne tür etkinlikler yapýlmakta, ne tür aktiviteler yapýlmakta bunlarý bulabilirsiniz. Bu sitemizde lokantalar, oteller, moteller, köyleri, belirli alýþveriþ yerleri, müzik, kemah evleri, resimler, bilgiler bulabileceksiniz. Bu siteye katkýda bulunmak için reklam verebilirsiniz. Ayrýca tüm sponsorluk taleplerinizi de bize iletebilirsiniz. Erzincan Kemah ilçesi hakkýnda herþeyin bulunduðu bi sitede Kemah ile ilgili her türlü bilgiyi bulabileceksiniz.